کتاب عرفان مثنوي، به بررسي عرفان در مثنوي معنوي مي پردازد. اگر خواسته شود که در باب تفکرات عرفاني مولوي تحقيق شود، شايد بهترين راه تحليل کليات شمس باشد. ولي اگر هدف شناخت برداشتهاي او از زندگي و دين باشد، بررسي غزلهايش نتيجه اي در بر نخواهد داشت. به اين منظور مثنوي انتخاب بهتري است. مولوي در تدوين اين اثر قصد تعليم و اندرز گويي داشته و راه هاي وصول به خدا و معرفت نفس را مي آموزد. بعضي را نظر بر اين است که مولوي اساساً در قالب هاي صوفي گري امام محمد غزالي نمي گنجد. و مي گويند: مثنوي او گاهي حتي با اصول صوفي گري مانند «نفرت از دنيا و عشق به خدا»، «فناي در خود و بقاي در خدا» و تخلص به اخلاق الله» نيز در تعارض است. بر عکس مثنوي بيشتر با مسائلي از قبيل «حيات ديني روح» و «اشتياق روح به اتحاد با حق» درگير است. اما با دقت در مفاهيم مثنوي معلوم مي شود که مولوي انديشه اي فراتر از همه چيز داشته و به عبارت ديگر صلح کل بوده است و اگر تفاوت هايي ميان سلوک وي با انديشه هاي امثال امام محمد غزالي وجود دارد اما با آن در تعارض نيست. مثنوي، منتخب بدون نظم و ترتيبي از تمامي انديشه هاي فلسفي و کلامي جهان اسلامي از آغاز تا قرن هفتم هجري است. مولوي هرچه در هر دستگاه فکري درست يافته است، انتخاب کرده است. رشته اي که اين نکات نامرتبط را به يکديگر پيوند داده است، داستانهاي مثنوي است.