برخي فارسي‌شناسان بر اين باورند که رباعيات خيام تازيانه‌اي بر زاهدان رياکار است. «عبدالرضا مدرس زاده» قائم مقام انجمن بين‌المللي ترويج زبان و ادبيات فارسي اعتقاد دارد خيام در اشعارش بي‌اعتباري دنيا و ناپايداري هستي موقت انسان را در زندگي اش به تصوير مي‌کشاند. زبان تند و تيز خيام در رباعيات، تازيانه‌اي بر زاهدان دروغين و رياکار است. صادق هدايت در کتاب ترانه‌هاي خيام دسته‌بندي کلي‌اي از مضامين رباعيات خيام ارائه مي‌دهد و ذيل هر يک از عناوين، رباعي‌هاي مرتبط با موضوع را مي‌آورد: بخشي از اين رباعيات در حول محور حيرت در امور جهان و ندانستن رموز آفرينش سروده شده‌اند. خيام در اين رباعيات در کار هستي فرومانده و در برابر شگفتي‌هاي آن به حيرت فرومي‌رود. اين نوع نگرش پيش از خيام نيز در ادبيات فارسي در آثار شاعراني همچون فردوسي سابقه داشته‌است. محمدعلي اسلامي ندوشن، منتقد و پژوهشگر ايراني در مورد مضامين شعري خيام مي‌گويد: «ويژگي اصلي انديشه‌هاي خيام پرسشگري است. او همواره بر روي نقاط اصلي زندگي بشر دست گذاشته و هسته? اصلي و بنيادين رباعياتش طرح همين پرسش‌هاست.» او با آنکه زندگي خويش را وقف انديشه و دانش‌ورزي کرده، سرانجام به اين باور رسيده‌است که چيزي از راز زندگي نمي‌داند.