موجودات به‌غايت باهوش، مکاشفه‌اي است در باب رفاقت، سوگ و اميد. داستاني درباره‌ي رابطه‌ي نامتعارف زني سوگوار با هشت‌پايي غول‌پيکر. توا ساليوان پس از مرگ همسر، در مقام نظافتچي شيفت شب آکواريوم خليج سوول شروع به کار مي‌کند. او سي سال تمام است که با مشغول‌بودن و مشغول‌ماندن، رنج‌هاي خود را تاب آورده است؛ درست از زماني که پسر هجده‌ساله‌اش، اريک، به شکل مرموزي در دريا ناپديد شد. زندگي توا وقتي تغيير مي‌کند که با مارسلوس آشنا مي شود؛ هشت‌پاي غول آرامي که روزهاي آخر عمر خود را در آکواريوم سپري مي‌کند. هوش بالاي مارسلوس در تصور هيچ انساني نمي‌گنجد. مارسلوس از آدم‌ها، همان موجوداتي که او را اسير کرده‌اند، گريزان است. اما نجات او به دست توا، آغاز رفاقتي است که پرده از اتفاقات گذشته‌ي زندگي توا برمي‌دارد و آينده‌اي بسيار متفاوت از آنچه هر دو تصور مي‌کردند، برايشان رقم مي زند. موضوعي که موجودات به‌غايت باهوش را به رماني کم‌نظير تبديل کرده، توانايي نويسنده در ترسيم زمان‌هاي خطيري در زندگي است که آدمي مي‌داند همه‌چيز در آستانه‌ي تغيير است و چاره‌اي نيست جز سازش و مدارا.