درباره‌‌ی زرافشان (فرهنگ اصطلاحات و تركيبات خوشنويسي كتاب‌آرايي و نسخه‌پردازي)

"زرافشان"، يک "فرهنگ اصطلاحات و ترکيبات خوشنويسي، کتاب آرايي و نسخه پردازي در شعر فارسي" است که دکتر "حميدرضا قليچ خاني" کار گردآوري و تدوين آن را برعهده داشته است. خوشنويسي، نسخه برداري و کتاب آرايي گروهي از هنرها هستند که از آنها هزاران نسخه خطي به دست آمده است. اين هنرها شامل کاغذسازي، رنگ آميزي و نقاشي، کتابت، وراقي، تزئينات حاشيه و متن، جلدسازي، صحافي و ديگر صنايع مرتبط مي‌باشند. به دليل گستردگي اين مهارت و هنرها، پيوند محکمي بين هنجارهاي آنها و بسياري از اصطلاحات مورد استفاده در امور ديواني و دبيري وجود دارد و مرزهاي مشترک بسياري ميان آنها ديده مي‌شود.
اصطلاحات و ترکيب‌هاي مربوط به چنين هنرهايي، مانند بسياري ديگر از تظاهرات فرهنگ و هنر ايراني بيش از هر جاي ديگري در ادبيات، علي‌الخصوص شعر، متجلي شده است. واژگان تخصصي بسياري از رشته‌هاي مختلف مانند موسيقي، گياه‌شناسي و اخترشناسي در شعر فارسي ثبت و پاسداري شده اند و منبعي براي مطالعات امروزي فراهم آورده‌اند. در همين راستا هنر کتاب آرايي نيز حضور روشني را در ادبيات فارسي و شعر داشته است.
بسياري از ادبا و شعراي به نام ايراني، به عنوان کاتب و منشي کار کرده‌اند و از خوشنويسان مطرح زمان خود به شمار مي رفته‌اند. اين خصوصيت از دوران کهن تا امروز رايج بوده و در قرن نهم الي يازدهم، اوج خود را تجربه کرد. نتيجه اينکه شاعران بيش از هنرمندان هر عرصه‌ي ديگري با کتابت و خوشنويسي سروکار داشتند و در کمترين حالت بر کتب و نسخه‌هاي خطي از ديوان اشعار خودشان نظارت داشتند. دکتر "حميدرضا قليچ خاني" اين موضوع را در کتاب "زرافشان" مورد توجه قرار داده و يک "فرهنگ اصطلاحات و ترکيبات خوشنويسي، کتاب آرايي و نسخه پردازي در شعر فارسي" به مخاطبين علاقمند، ارائه مي‌کند.

امروزه بسياري از هنرمندان از انعکاس اصطلاحات اين هنرها در ادبيات آگاهي چنداني ندارند و همچنين بسياري از اهل ادب نيز با چگونگي اين هنرهاي ارزشمند ايراني بيگانه اند و با همخواني و همگاني آنها آشنايي لازم را ندارند. اين فرهنگ معرّف اصطلاحات هنرهاي نسخه پردازي و کتاب آرايي ايراني و انعکاسشان در شعر پارسي است و همچنين شناساننده گوشه اي ناشناخته از شعر و همچنين گستردگي و قابليت هاي سخنوري است و در نتيجه مرجعي بينارشته اي است که سبب بهتر ديدن يکي از شاخسارهاي زيباي شعر پارسي مي شود و از طرفي روشنگر ظرايف و نکاتي است که همراه با اصطلاحات نسخه پردازي در بيت هاي شاهد آمده است. اين فرهنگ دربرگيرنده بيش از 5000 سرمدخل از اصطلاحات و ترکيبات کتابت، کتاب آرايي و نسخه پردازي است که 4200 سرمدخل داراي توضيح و شاهد هستند و همچنين 800 سرمدخل نيز به مدخل هاي ديگر ارجاع شده است؛ افزون بر توضيح و معناي هر سرمدخل، بيش از 12000 بيت شاهد از رودکي تا قاآني شيرازي در اين اثر جاي گرفته است. بنابراين تمام سرمدخل ها با شاهدهايي از شعر پارسي همراهند و تمام توضيحات با ارائه منبع و مأخذ آمده است و همچنين هيچ شاهدي بدون نام سراينده معرفي نشده است.

آخرین محصولات مشاهده شده