«نمي‌توانم پنهان دارم که بيش از هر کس ديگر، دو کلمه ايران و فرهنگ بر قلمم رفته است. در مورد ايران سوءتفاهم نشود، همان‌گونه که بارها گفته‌ام، منظورم وطن‌پرستي خام و احساساتي نيست؛ منظور قدرشناسي نسبت به يک دفينة تمدن است. اما فرهنگ، مفهوم وسيع و عام آن را در نظر داشته‌ام، يعني جهان‌بيني و رهيافت زندگي؛ يعني آنچه هويت قومي و شخصيت انساني يک ملت را تشکيل مي‌دهد و از نوشتن بيش از يک هدف نداشتم و آن اين بود که حق انسانيت خود را ادا کنم.» (اسلامي ندوشن) محمدعلي اسلامي ندوشن از نويسندگان صاحب‌نام معاصر است که ادب فارسي را با تأمل در تاريخ و فرهنگ ايران بازشناخته و نشان‌هاي روشني از هويت انسان ايراني معاصر به دست داده است. بي‌شک او با انديشيدن به «ايران» و «فرهنگ» آن و خلق ده‌ها اثر ماندگار در اين‌باره، از سخنگويان موثر فرهنگ ايران در قرن حاضر است. از اين‌رو بازخواني آثار و آراي او در حوزه ادبيات، فرهنگ و تمدن ايران به اتکاي مجموعه کتاب‌هاي وي و گفت‌وشنودها و مراودات مستمري که نويسنده اين کتاب طي سه دهه اخير با او داشته است، روايت روشن‌تري از زيست فرهنگ اين سخنگوي فرهنگ ايران به دست مي‌دهد.