زبان تندوتيز داستان‌نويس و متفکر بزرگ روس فقط شامل توصيف جهان اطرافش، جامعه‌ي روسيه و شخصيت‌هاي رمان‌هايش نمي‌شد و او در نوشته‌هاي غير داستاني، گزارش‌ها، جستارها و نقدهاي ادبي و هنري‌اش هم با راديکاليسم خاص خودش بي‌محابا نسبت به پديد‌ها و مسائل عکس‌العمل نشان مي‌داد. کتاب «تأملات و مجادلات» مجموعه‌اي از پنج مقاله‌ي مهم و درخشان فيودور داستايفسکي‌ست که با وجد منحصربه‌فردش نه به مثابه‌ي هنرمندي که جز خودش، نوشته‌ها و ايده‌هاي کس ديگري را قبول ندارد بلکه هم‌چون منقد و محققي تيزبين و درعين‌حال راديکال، سراغ مسائلي رفته که دغدغه‌ي فکري‌اش بوده‌اند. پنج مقاله‌ي کتاب تأملات و مجادلات همگي در شماره‌هاي مختلف مجله‌ي ورميا در سال 1861 منتشر شده و به دليل تفاوت سبکي و لحن کوبنده‌ و صريح داستايفسکي، توجه بسياري در زمان انتشار و پس‌از‌آن برانگيختند. اين متن‌ها گستره‌ي بزرگي از موضوعات را در بر گرفته‌اند و تقريبا موضوع و مبحث قابل تأملي در روسيه و اروپاي آن دوران وجود نداشته که فيودور ميخائيلوويچ در اين نوشته‌ها به آن‌ها نپرداخته باشد؛ ذهن و زبان روسي، قوم‌گرايي در ابعاد و شکل‌هاي مختلف، گرايش فکري و سياسي به ممالک غير روس و اسلاو اروپايي، نظام آموزش و تعليم و تربيت، ادبيات و هنر و ... همگي و بسياري مسائل ديگر با تدقيق در مقاله‌هاي کتاب تأملات و مجادلات بررسي، نقد و تحليل شده‌اند.