پرفسور عنايت الله رضا در اين کتاب به يکي از مسائل مهم تاريخي معاصر مي پردازد: مسئله ي آذربايجان. در دهه هاي آغازين سده ي بيستم ميلادي، به دنبال سرخوردگي بر آمده از شکستهاي دوران قاجار، که به جداشدن سرزمينهايي از پيکر ايران در شمال و شرق کشور انجاميده بود، گروهي از سياستمداران کشور «اران» در شمال رود ارس، کشور خود را «جمهوري آذربايجان» ناميدند. اين کار در آغاز تنها شگفتي دولتمردان و دانشمندان ايران را برانگيخت و رفته رفته، نيت سياست مداران اراني که تحت تاثير ترکيه ي عثماني، پروژه ي جعل تاريخ براي ترکي زبانان قفقاز وآناتولي پيش مي بردند، روشن شد: اينان مي کوشند چنين وانمود کنند که سرزمين آذربايجان دو پاره شده و گروهي از آذربايجانيان که در جنوب رود ارس جاي دارند، بايد به همراه سرزمين خود، استان هميشه ايراني آذربايجان، به کشور «اران»، در شمال رود ارس، به پيوندند. اوج اين تحرکات به روزگار اشغال ايران از سوي نيروههاي متفقين (آمريکا، روسيه و انگلستان) روي داد که تشکل بيگانه ساخته ي «فرقه ي دموکرات»، با استفاده از نيروي نظامي روسيه، اقداماتي را براي جدا کردن آذربايجان از پيکر ايران، انجام داد. چنانکه مي دانيم، اين خطر با تدبير احمد قوام، سياست مرد برجسته ي ايراني، برطرف شد.